روش کشت گیاه کنگر وحشی

الف- مقدمه و معرفی گیاه کنگر وحشی

گیاه کنگر با نام علمی (Gundelia tourneforttil) از خانواده Ateraceae است. کنگر گیاهی چندساله، مقاوم، شیرابه دار و پوشیده از کرک و با تیغ فراوان است(Kamalak et al., ۲۰۰۵). موسم گل دهی این گیاه اردیبهشت و خرداد ماه است و انتشار جغرافیایی وسیعی دارد که شامل مناطق غرب، شمال غرب، جنوب و جنوب شرق ایران می شود (Lev-Yadum and Abbos, 1999). از نظر آب و هوایی گیاهی بسیار مقاوم به سرما و خشکی است. تغییرات زیاد دما را تحمل می‌کند. به‌همین دلیل، پراکنش آن در آسیا و آفریقا بسیار گسترده است.

ب-عملیات کاشت

کنگر وحشی از طریق بذر تکثیر می­شود. برای کشت یک هکتار کنگر به ۱۵-۳۰ کیلوگرم بذر نیاز است. فاصله کاشت بذر بین ۲۰ تا ۳۰ سانتی متر است. عمق مناسب کاشت بذر ۰.۵ تا۲ سانتی متر است. دمای مناسب برای جوانه زنی بین ۱۵ تا ۲۵ درجه سانتی گراد است. عملیات کاشت در این گیاه به صورت سنتی انجام می گیرد. اما قابلیت کشت به صورت مکانیزه را نیز دارد. جهت کشت ابتدا زمین را شخم سطحی می­زنند و سپس بذر را به روش سنتی پاشیده و یا با دستگاه بذر کار می­کارند. اگه به روش سنتی بذر دست پاشی شود نیاز است که یک شخم دیگر جهت پوشاندن بذرها انجام شود. بهترین زمان کاشت کنگر در پاییز تا اوایل اسفند ماه هر سال است. کنگر، خاک‌های عمیق و معدنی ریزشی و لغزشی را که از خرد شدن سنگ‌های کوهستان و جابه جا شدن آن‌ها به‌دست می‌آید، می‌پسندد. خاک‌هایی که کنگر در آن‌ها می‌روید، از لحاظ مواد آلی چندان غنی نیستند و هوموس کمی دارند. آب این گونه خاک‌ها به خوبی زه‌کشی طبیعی می‌شود.

ج-عملیات برداشت

زمان برداشت این گیاه بسته به شرایط دمایی از اواخر اسفندماه تا اواخر خرداد ماه متغیر است. میزان علوفه برداشت شده در هر هکتار حدود ۲۰ تن و میزان بذر حدود یک تن است. بهترین زمان برداشت در صورتی که هدف برداشت علوفه و بذر باشد، زمانی است که برگ رو به زردی و غوزه همچنان سبز است که امکان ریزش بذر کمترین مقدار باشد. تقریباً در مناطق خشک اواخر اردیبهشت ماه و در مناطق دیگر اواخر خرداد ماه است. در زمان برداشت کنگر باید ساقه گیاه قطع گردد و ریشه در خاک بماند. عمدتا برداشت این گیاه با هدف استفاده از ساقه و در زمان سبز بودن کامل گیاه انجام می­گیرد.

د-مصارف دیگر کنگر

از هر یک تن بذر حدود ۷۰ کیلوگرم روغن‌ پایه دارویی قابل استحصال است.. علوفه کنگر برای تولید خوراک دام قابل استفاده است.. از گياه كنگر حدود ۷ درصد روغن به دست مي‌آيد كه به دلیل پايين بودن اسيد اروسيك آن (اسيد موجود در روغن‌ها كه براي قلب مضر است) نسبت به ديگر روغن‌های گياهي روغن خوراكي بسيار مناسبي است. گنجاله باقی‌مانده از عمليات روغن‌كشي به دليل بالا بودن ميزان پروتئين آن براي دام خوراك مناسبي است. مطالعات نشان داده است که جایگزینی یونجه با کنگر در جیره گوسفندان پرواری امکان پذیر و اقتصادی است. اما این در صورتی است که امکان زراعی سازی کنگر فراهم شود(کریم و همکاران، ۱۳۸۳).

ه-منابع

• پرورش گیاه کنگر و خواص آن، ۱۳۹۹، پژوهشکده سعادت، پارک علم و فناوری دماوند.
• کریمی، عبدالحمید.، روغنی، ابراهیم.، ضمیری، محمد جواد و زاهدی فر، مجتبی.، ۱۳۸۳، ارزش تغذیه­ای کنگر(Gundelia tournefortii) و یونجه در تغذیه گوسفند، علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی، سال هشتم، شماره اول، ص ۱۴۲-۱۳۵.
• Kamalak, A., Canbolat, O., Gurbuz, Y., Erol, A. and Ozay, O. (2005). Effect of maturity stage on chemical composition in vitro and in situ dry matter degradation of tumbleweed hay (Gundelia tournefortii L.). Small Ruminant Research, 58: 149-156.
• Lev_Yadum, S., Abbo, S. (1999).Traditional use of Akub (Gundelia tournefortii, asteraceae) in Israel and the polistinian authorithy area. Journal of the Society for Economic Botany, 53 (2): 217-19.