آشنایی با کشت موسیر

الف- مقدمه و معرفی گیاه موسیر

موسیر یکی از گیاهان دارویی است که بومی ایران و محصول فرعی مراتع است. این گیاه با نام علمی Allium hirtifolium گیاهی چندساله، پیازدار و از خانواده زنبقیان است. دارای حدود یک درصد اسانس و دو ترکیب گوگردی به نام های آلیسین و آلیساتین است. این گیاه در دنیا چهار نوع مختلف ایرانی، دانمارکی، هلندی یا ژرسی و روسی دارد.

ب-عملیات کاشت

موسیر مخصوص کشت در مناطق مرتفع(بیش از ۲۱۰۰ متر) سردسیر و نیمه سردسیر است. این گیاه مقاوم به سرما و خشکی است. مناسب ترین خاک برای کاشت موسیر، خاک­های سبک و غنی از مواد غدایی است. زمین مورد نظر برای کشت موسیر باید قبل از کشت به وسیله ۳۰ تا ۵۰ تن در هکتار کود دامی تغذیه شود. برای کشت موسیر عمق مناسب شخم ۲۰ تا ۳۰ سانتی متر است. باید توجه داشت که زمین موسیرکاری به گونه­ای انتخاب شود که پای پیازها آب تجمع نکند چون باعث پوسیدگی پیازها می شود. کشت موسیر را می توان به دو روش دستی و مکانیزه با سیب زمینی کار یا سیر کار انجام داد. موسیر را می­توان از طریق بذر و پیازچه کشت کرد. استفاده از بذر کمتر متداول است. چون برداشت اقتصادی را طولانی تر می کند. پیاز موسیر سه اندازه، فندقی، بادامی و گردویی دارد. فندقی در سال چهارم، بادامی در سال سوم و گردویی در سال دوم بیشترین تکثیر را دارند. پس مناسب ترین اندازه برای کاشت موسیر، اندازه گردویی با وزنی در حدود ۲۰ تا ۲۵ گرم است. برای کشت هر هکتار موسیر بسته به اندازه آن حدود ۳ تن پیازچه لازم است. مناسب ترین زمان کاشت از مهرماه تا آبان ماه قبل از شروع سرما است. متداول ترین روش کشت موسیر به صورت ردیفی یا جوی و پشته است. فاصله مناسب بین ردیف­های کشت ۳۰سانتی متر و روی خطوط کشت ۱۵ سانتی متر است. عمق مناسب کشت ۱۰ تا ۱۵ سانتی متر می باشد.

ج-عملیات داشت

در عملیات داشت مهمترین اقدام مبارزه با علف­های هرز مزرعه است. این اقدام قبل از کشت به صورت پیش کشت و در اوایل بهار در زمان شروع دورره رشد علف­های هرز به صورت وجین صورت می گیرد. موسیر گیاهی با نیاز آبی کم و مقاوم به خشکی است. در صورت تمایل به آبیاری، یک نوبت در زمان کشت و با گرم شدن هوا و رفع خطر سرمازدگی هر ۱۵ تا ۲۰ روز یک نوبت آبیاری نیاز است. در استان چهارمحال و بختیاری کشت موسیر به صورت کاملا دیم نیز امکانپذیر است. مهمترین آفت پیاز موسیر کرم های مفتولی است که یا از وسط بوته وارد آن می شوند و یا از داخل خاک.

د-عملیات برداشت

سال اول پیازها برداشت نمی­شوند چون اقتصادی نیست. در سال اول فقط پیازها کمی بزرگتر می­شوند. ولی از سال دوم به بعد پیازها تکثیر شده و آماده برداشت می­شوند. زمان مناسب برای برداشت وقتی است که برگ ها زرد و بوته ها خشک می شوند(اوایل تیرماه). برای برداشت پیازها، از گاو آهن تک خیش استفاده و پیازها را با دست جمع می کنند. پیازهای کوچکتر در زمین باقی م یمانند و مجددا آنها را با یک شخم دیگر زیر خاک می کنند تا حیات این گیاه در سال های بعد ادامه یابد. عملکرد پیاز موسیر در یک هکتار ۵ تا ۱۰ تن است. پیازهای این گیاه را می­توان از زمان آماده برداشت تا پاییز در زمین نگهداشت.

ه-منابع

کافی، محمد و همکاران، ۱۳۸۹، اثر زمان کاشت و تراکم بوته بر عملکرد و صفات مورفوفیزیولوژیکی گیاه موسیر در شرایط آب و هوایی مشهد، نشریه علوم باغبانی(علوم صنایع کشاورزی)، جلد ۲۵، شماره ۳، ص ۳۱۹-۳۱۰.

اسدیان، ق و همکاران، ۱۳۷۹، کشت و اهلی کردن موسیر در همدان، مرکز تحقیقات منابع طبیعی و  امور دام استان همدان، گزارش طرح پژوهشی

خیرخواه، م.، و دادخواه، ح.، ۱۳۸۸، مطالعه فنولوژی موسیر و بررسی چگونگی زراعی کردن آن، پژوهش و سازندگی، ص ۱۹-۸۳.

شرکت گیاهان دارویی و صنعتی چویلان، ۱۳۹۹، گزارش سالیانه کشت گیاهان دارویی در اراضی استان چهارمحال و بختیاری.